Gruczoły okołoodbytowe u psa i kota – czym są i jak dochodzi do ich zatkania?

Gruczoły okołoodbytowe, zwane również zatokami okołoodbytowymi, to małe struktury (worki) znajdujące się po obu stronach odbytu u niektórych ssaków, w tym psów i kotów. Nie można dostrzec ich gołym okiem, ponieważ znajdują się pod skórą, pomiędzy mięśniami. Ich ujścia to bardzo małe otwory na ścianach skóry oraz błony śluzowej w okolicach odbytu.

Główną funkcją gruczołów okołoodbytowych jest produkcja płynu, który wydziela się podczas wypróżniania i służy do oznaczania terytorium. W niektórych przypadkach proces opróżniania gruczołów może zostać zaburzony, co prowadzi do ich zatkania. Zatkanie kanalików gruczołowych prowadzi do ich przeładowania, następnie zapalenia, a nawet powstania ropnia czy przetoki.

Objawy takich problemów to między innymi saneczkowanie, czyli ciągłe tarcie odbytem o podłoże, które jest oznaką bólu lub dyskomfortu. W takim przypadku należy udać się do weterynarza, który przeprowadzi odpowiednią toaletę gruczołów. U niektórych zwierząt regularne opróżnianie gruczołów okołoodbytowych jest konieczne, zwłaszcza jeśli często się zatykają. Warto mieć świadomość, że zignorowanie tego problemu może prowadzić do poważniejszych komplikacji zdrowotnych.

Wydzielina z gruczołów okołoodbytowych uwalnia się podczas wypróżniania, gdy stolec naciska na gruczoły, a skurcz mięśni odbytu wspomaga jej ewakuację. Pełni ona ważną rolę – wykorzystywana jest do komunikacji między zwierzętami i oznaczania terytorium. Wydzielina ta ma oleistą lub pastowatą konsystencję oraz brązowy, żółtawy kolor, choć w zależności od zwierzęcia i stanu gruczołów jej barwa może być ciemniejsza.

Wydzielinę z gruczołów okołoodbytowych cechuje charakterystyczny, intensywny zapach, który jest bardzo nieprzyjemny i trudny do zignorowania. Kiedy gruczoły są zatkane lub zakażone, zapach staje się jeszcze bardziej przykry, a wydzielina może przybrać gęstą lub ropną konsystencję, co sugeruje stan zapalny. W takim przypadku należy skonsultować się z weterynarzem, ponieważ gruczoły mogą wymagać oczyszczenia i leczenia.

Zwykle opróżnianie gruczołów odbywa się samoistnie podczas wypróżniania, gdy stolec naciska na gruczoły, a skurcz mięśni odbytu wspomaga ewakuację wydzieliny. Jednak w niektórych przypadkach proces ten zostaje zaburzony. Kiedy gruczoły nie opróżniają się w pełni, może dojść do ich przeładowania, co z kolei prowadzi do problemów zdrowotnych, takich jak zapalenie, infekcje lub ropnie. Niewystarczające opróżnianie gruczołów okołoodbytowych może występować z kilku powodów:

Problemy z wypróżnianiem: Jeśli pies lub kot ma trudności z regularnym wypróżnianiem się (np. z powodu zaparć), gruczoły nie opróżniają się wystarczająco, co prowadzi do ich przeładowania.

Niewłaściwa dieta: Dieta uboga w błonnik może sprawiać, że stolec jest zbyt miękki lub zbyt twardy, co utrudnia naturalne opróżnianie gruczołów. Dieta niskobłonnikowa może również sprzyjać zaparciom, co skutkuje niepełnym opróżnianiem gruczołów.

Nadwaga lub otyłość: Nadmiar tkanki tłuszczowej wokół odbytu może utrudniać naturalny proces wypróżniania, w tym ewakuację wydzieliny z gruczołów.

Brak aktywności fizycznej: U czworonogów, które prowadzą siedzący tryb życia, może dojść do osłabienia mięśni miednicy i brzucha, co utrudnia prawidłowe wypróżnianie i opróżnianie gruczołów.

Problemy zdrowotne: Choroby, które wpływają na układ nerwowy, mięśnie odbytu lub układ pokarmowy, mogą zakłócać naturalny proces opróżniania gruczołów. W takich przypadkach gruczoły mogą nie opróżniać się wystarczająco.

Problemy anatomiczne: U niektórych zwierząt struktura gruczołów może predysponować do ich zatykania, na przykład zbyt wąskie ujścia gruczołów.

Zatkane gruczoły okołoodbytowe powodują przewlekły dyskomfort i stres, co znacząco wpływa na jakość życia zwierzęcia. Mogą utrudniać wypróżnianie, prowadzić do zaparć, infekcji bakteryjnych i poważnych powikłań zdrowotnych. Do najczęstszych objawów zatkanych gruczołów okołoodbytowych należą:

Saneczkowanie: Zwierzę "jeździ" na pośladkach po podłożu, co może sugerować dyskomfort w okolicy odbytu.

Lizanie i gryzienie: Czworonóg intensywnie liże lub gryzie okolice odbytu, może być niespokojny i poddenerwowany.

Nieprzyjemny zapach: Zatkane gruczoły wydzielają bardzo nieprzyjemny, intensywny zapach.

Problemy z wypróżnianiem: Zwierzę może mieć trudności z oddaniem stolca i wykazywać oznaki bólu lub dyskomfortu podczas wypróżniania.

Ból lub wrażliwość w okolicy odbytu: Zwierzę może unikać dotykania tych okolic, a także wykazywać oznaki bólu przy dotyku.

Obrzęk lub zaczerwienienie w okolicy odbytu: Może to wskazywać na stan zapalny lub infekcję.

Pojawienie się ropnej wydzieliny: W okolicach odbytu może pojawić się ropna lub krwawa wydzielina.

W przypadku zatkania gruczołów okołoodbytowych u czworonoga pierwszym krokiem powinno być skonsultowanie się z weterynarzem, szczególnie jeśli pupil wykazuje objawy takie jak nadmierne saneczkowanie, ból podczas wypróżniania czy nieprzyjemny zapach. Weterynarz przeprowadzi dokładne badanie i w razie potrzeby, ręcznie opróżni gruczoły, co przyniesie zwierzęciu ulgę. Może także poinstruować opiekuna, jak opróżniać je samodzielnie w przyszłości.

Jeśli gruczoły są zakażone, lekarz przepisze antybiotyki, aby zwalczyć infekcję. Ważnym elementem leczenia może być zmiana diety, bogatej w błonnik, co pomaga w regularnym wypróżnianiu się i wspomaga naturalne opróżnianie gruczołów. Warto również zadbać o odpowiednią ilość aktywności fizycznej, która wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego i zmniejsza ryzyko problemów z gruczołami. Pamiętajmy, że regularne kontrole u weterynarza pozwalają na wczesne wykrywanie problemów zdrowotnych i zapobiegają przyszłym dolegliwościom.