Te ssaki zamieszkują wody Bałtyku. Jeden z nich jest krytycznie zagrożony wyginięciem

Morświn – jedyny gatunek walenia w Bałtyku

Morświn to jedyny gatunek walenia zamieszkujący Morze Bałtyckie. Występuje tu niezwykle rzadko – jego populację szacuje się na zaledwie około 500 osobników. Bałtyckie morświny są krytycznie zagrożone wyginięciem. Zaobserwowanie żywych morświnów jest niezwykle trudne. Niestety najczęściej natrafia się na martwe osobniki. Morświny to jedne z najmniejszych waleni na świecie – osiągają maksymalnie 180 centymetrów długości i ważą do 70 kilogramów. Często określane są jako "kuzyni" delfinów, jednak różnią się od nich kilkoma charakterystycznymi cechami:

Wygląd – Morświny mają bardziej zaokrąglone ciało i krótki, stępiony pysk. Delfiny mają smuklejszą sylwetkę i charakterystyczny, wydłużony pysk przypominający "dziób". Morświny mają łopatkowate zęby, podczas gdy zęby delfinów są ostro zakończone. Płetwa grzbietowa u morświnów jest trójkątna, natomiast u delfinów – wygięta w kształt sierpa.

Czytaj też: Krwawa tradycja, która pochłania tysiące ofiar. Tak wygląda rzeź delfinów na Wyspach Owczych

Sposób komunikacji – Morświny używają echolokacji, generując ultradźwięki o wysokiej częstotliwości, które są niesłyszalne dla człowieka. Delfiny komunikują się za pomocą szerokiego zakresu dźwięków, takich jak gwizdy i kliki, często słyszalnych przez ludzi.

Zachowanie i skłonność do interakcji – Morświny są skryte i unikają kontaktu z ludźmi oraz łodziami. Delfiny są towarzyskie, często podpływają do łodzi i wykonują akrobatyczne skoki nad wodą.

Występowanie – Morświny preferują chłodniejsze wody, takie jak Morze Bałtyckie. Delfiny występują głównie w cieplejszych wodach tropikalnych i umiarkowanych, choć można je spotkać również w chłodniejszych rejonach.

Morświny są samotnikami, choć czasem twarzą małe grupy. Większe stada, liczące do 50 osobników, formują jedynie podczas migracji lub wspólnego żerowania. Prowadzą skryty tryb życia, najczęściej pływając tuż pod powierzchnią wody. Głębsze nurkowania podejmują głównie w poszukiwaniu pożywienia przy dnie. Samce morświnów bałtyckich osiągają dojrzałość płciową w wieku 5 lat, natomiast samice w wieku 6 lat. Inne populacje tego gatunku osiągają dojrzałość płciową wcześniej – w wieku 3-4 lat. Samice karmią mlekiem młode nawet do 8 miesiąca życia. W Morzu Bałtyckim głównym pożywieniem morświnów są śledzie, szproty, babki i ryby dobijakowate.

Foka szara – ikona Bałtyku

Foka szara, największa i najczęściej spotykana z bałtyckich fok, uchodzi za jeden z symboli Bałtyku. Obecna populacja foki szarej w wodach Bałtyku szacowana jest na około 40 000 osobników, podczas gdy na początku XX wieku liczyła około 100 tysięcy. Niestety intensywne tępienie fok szarych, postrzeganych jako szkodniki, oraz zanieczyszczenie wód toksycznymi substancjami, takimi jak DDT czy PCB, doprowadziły do znacznego spadku liczebności tego gatunku.

Obecnie głównym zagrożeniem dla fok szarych jest utrata siedlisk spowodowana rozwojem turystyki i zwiększoną obecnością człowieka. Częste są także przypadki przypadkowego zaplątania fok w sieci rybackie lub tzw. sieci widmo (zagubione narzędzia połowowe), które mogą prowadzić do ich uduszenia. Dodatkowym problemem jest hałas związany z działalnością człowieka, jak np. prace geotechniczne czy ruch statków.

Samce foki szarej mogą osiągać długość do 260 cm i wagę do 300 kg, podczas gdy samice są nieco mniejsze – mierzą do 200 cm i ważą do 220 kg. Dorosłe foki szare żywią się głównie rybami, natomiast młode foki są karmione mlekiem matki, które ma bardzo wysoką zawartość tłuszczu (od 40% do 50%), co pozwala im przybrać na wadze nawet 2,5 kg dziennie. Ciąża u samic trwa około 11,5 miesiąca, a młode rodzą się na przełomie lutego i marca. Maluchy mają białe, gęste futro, które stopniowo zanika po 2-3 tygodniach życia.

Foki szare są zwierzętami stadnymi, a samce w czasie godów tworzą haremy i intensywnie bronią swoich samic. Ich charakterystyczną cechą jest wydłużony pysk z szerokimi nozdrzami w kształcie litery "W". Ubarwienie fok szarych jest bardzo zróżnicowane, od ciemnobrązowego po jasnoszare, przy czym samce mają ciemniejsze futro z jasnymi plamkami, a samice jaśniejsze grzbiety i jasne, biało-kremowe brzuchy z ciemnymi plamkami.

Foka pospolita – najrzadziej spotykana foka w Bałtyku

Mimo swojej nazwy foka pospolita jest najrzadziej spotykaną foką w Bałtyku – jej populacja w wodach bałtyckich wynosi około 800 osobników, a na polskim wybrzeżu spotykana jest wyjątkowo rzadko. W skali globalnej jest jednak jednym z najbardziej rozpowszechnionych gatunków płetwonogich.

Foka pospolita preferuje spokojniejsze zatoki i ujścia rzek, gdzie łatwiej znaleźć pożywienie. Niestety, ten gatunek jest szczególnie wrażliwy na zmiany środowiskowe, takie jak zanieczyszczenie wody, które wpływa na dostępność ryb i jakość miejsc lęgowych. Dodatkowo kontakt z człowiekiem, np. przez rozwój turystyki na wybrzeżach, może powodować stres i zakłócać naturalne zachowania tych zwierząt.

Foka pospolita jest mniejsza od foki szarej – samce osiągają długość do 180 centymetrów i wagę około 130 kilogramów, natomiast samice mierzą do 150 centymetrów i ważą do 105 kilogramów. Foki pospolite rodzą młode na brzegu, z dala od stada, na przełomie czerwca i lipca. Nowo narodzone szczeniaki ważą nawet do 11 kilogramów. Ich biała sierść znika jeszcze przed narodzinami lub tuż po nich, więc przychodzą na świat już ubarwione jak dorosłe osobniki.

Matka karmi młode mlekiem przez 4-6 tygodni, po czym maluch staje się bardziej samodzielny. Jednak matka przez jakiś czas nadal sprawuje nad nim opiekę. Foka pospolita rozpoznawalna jest po bardzo zróżnicowanym ubarwieniu, które może wahać się od jasnoszarego po ciemnobrązowe, często z plamkami. Jej pysk jest krótszy niż u foki szarej, a nozdrza mają charakterystyczny kształt litery "V".

Foka obrączkowana – polodowcowy relikt w Bałtyku

Foka obrączkowana to najmniejszy gatunek fok w Bałtyku. Samce osiągają długość do 160 cm, a samice do 145 cm. Obecnie populacja fok obrączkowanych w wodach Bałtyku liczy mniej niż 10 tysięcy osobników. Na początku XX wieku było ich około 200 tysięcy, jednak polowania oraz zanieczyszczenie środowiska spowodowały znaczny spadek ich liczebności.

Foki obrączkowane można spotkać głównie w północnej części Morza Bałtyckiego, gdzie zimą występuje pokrywa lodowa. Jest to ściśle związane z ich potrzebą obecności lodu i śniegu do rozmnażania oraz wychowywania młodych. Dieta fok obrączkowanych składa się głównie z małych ryb, a sporadycznie także ze skorupiaków. Młode rodzą się na przełomie lutego i marca.

Samice budują specjalne jamy z lodu i śniegu, w których wydają na świat swoje potomstwo. Te naturalne schronienia zapewniają maluchom bezpieczeństwo przed zagrożeniami ze strony drapieżników oraz niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi. Szczenięta rodzą się z białym, gęstym futrem, które wkrótce gubią, przybierając barwę dorosłych osobników.

Ciało fok obrączkowanych ma zazwyczaj szarobrązowy kolor, z charakterystycznymi jasnymi wzorami w kształcie wydłużonych pierścieni, od których pochodzi nazwa tego gatunku. Foka obrączkowana ma małą głowę z krótkim pyskiem, który znajduje się na krótkiej szyi. Jej cechą charakterystyczną są także blisko osadzone, duże oczy oraz nozdrza w kształcie litery "V".

Źródła:

hel.ug.edu.pl

gov.pl

https://www.wwf.pl/sites/default/files/2019-03/Blekitny_Poradnik_WWF.pdf