Żółwie ozdobne są uznawane za jeden z najbardziej inwazyjnych gatunków na świecie! A winę za to ponosi człowiek. Te najczęściej porzucane gady w Polsce stały się zagrożeniem dla naszego rodzimego żółwia błotnego i całego środowiska przyrodniczego. Jak do tego doszło?
Podgatunki żółwia ozdobnego (żółw czerwonolicy, żółtobrzuchy i żółtolicy) są obecnie spotykane na terenie całej Polski, zwłaszcza w aglomeracjach miejskich. Pierwotnym siedliskiem żółwi ozdobnych jest wschodnia część USA. Ciekawy i sympatyczny wygląd tych gadów sprawił, że stały się gatunkiem hodowlanym i zyskały popularność na całym świecie. Moda na żółwie dotarła również do Polski. W latach 90. XX wieku żółwie czerwonolice były masowo kupowane w naszym kraju. Szacuje się, że do Polski sprowadzono nawet 450 tys. osobników.
Wówczas nie przypuszczano, że wkrótce staną się poważnym problemem dla środowiska przyrodniczego. Małe żółwiki są niezwykle urocze i ludzie często kupują je bez zastanowienia. Po czasie zwierzęta osiągają spore rozmiary, a ich hodowla okazuje się dość uciążliwa. Aby pozbyć się kłopotu, właściciele wypuszczają je na wolność do zbiorników wodnych. A konsekwencje są poważne.
Przez nieodpowiedzialne zachowanie człowieka żółwie ozdobne stały się poważnym problemem ekologicznym i zaczęły zagrażać rodzimym gatunkom oraz lokalnym ekosystemom.
Gatunek ten jest niesamowicie wytrzymały i potrafi szybko przystosować się do nowych warunków. Zaobserwowano, że stworzenia te są w stanie przetrwać zimy, co świadczy o ich zdolności adaptacyjnej. Żółw ozdobny pozbawiony naturalnych wrogów zaczyna dominować w lokalnych ekosystemach. Konkuruje o terytorium i pożywienie, stając się poważnym zagrożeniem dla słabszych, rodzimych gatunków żółwia błotnego oraz innych organizmów.
Żółwie ozdobne są bardzo żarłoczne, a ich dieta obejmuje zarówno rośliny wodne, jak i drobne zwierzęta, co może skutkować spadkiem liczebności niektórych gatunków roślin i zwierząt wodnych, które odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu zdrowia ekosystemu. Żółw błotny to jedyny gatunek żółwia naturalnie występującego w naszym kraju, jednak jego populacja zmaga się z zagrożeniami wynikającymi z utraty siedlisk i działalności człowieka. Pojawienie się żółwi ozdobnych w polskich ekosystemach zaczęło jeszcze bardziej nasilać ten problem.
Żółwie ozdobne są bardziej agresywne i lepiej przystosowują się do zmiennych warunków środowiskowych, dlatego skutecznie rywalizują z żółwiem błotnym o pokarm, terytorium i miejsca lęgowe. Skutek jest taki, że populacja żółwi błotnych w Polsce ulega coraz większemu zmniejszeniu, a na niektórych obszarach kraju żółwie ozdobne całkowicie zastąpiły lokalne populacje żółwi błotnych. Ponadto żółwie ozdobne mogą przenosić pasożyty i choroby, na które żółwie błotne nie mają odporności, co jeszcze bardziej nasila problem.
W obliczu rosnącego zagrożenia Polska wprowadziła restrykcje odnośnie handlu żółwiami ozdobnymi. W 2016 roku żółw ozdobny został umieszczony przez Unię Europejską na liście gatunków inwazyjnych. Oznacza to, że handel tym gatunkiem został zakazany na terytorium całej Unii Europejskiej. Prowadzone są także akcje edukacyjne, które mają na celu uświadamiać społeczeństwo ws. negatywnych skutków wypuszczania tych stworzeń na wolność.
W Polsce organizowane są akcje odławiania żółwi ozdobnych, w co zaangażowane są różne organizacje, m.in. Regionalne Dyrekcje Ochrony Środowiska (RDOŚ). Zwierzęta po odłowieniu są przekazywane do specjalistycznych ośrodków, gdzie mają zapewnioną opiekę fachowców. W niektórych przypadkach rozważa się umieszczenie ich w kontrolowanych akwenach, gdzie nie będą zagrażać rodzimym gatunkom. Nieodłącznym elementem akcji eliminacji żółwi ozdobnych z polskich wód jest edukacja społeczeństwa.
Wiele ludzi wciąż ma świadomości, jakie konsekwencje niesie ze sobą wypuszczanie egzotycznych zwierząt do środowiska naturalnego. Człowiek powinien wykazywać większą odpowiedzialność. Nie dotyczy to jedynie żółwi ozdobnych, ale każdego stworzenia, które decydujemy się wziąć pod swoją opiekę. Przygarnięcie zwierzęcia powinno być decyzją przemyślaną i świadomą. W tym kontekście aż prosi się, by zacytować "Małego Księcia": "Stajesz się odpowiedzialny na zawsze za to, co oswoiłeś. Jesteś odpowiedzialny za swoją różę."