Psy nie mają za wielu okazji do węszenia, a szkoda. Praca węchowa pomaga w wyciszeniu, buduje pewność siebie, wzmacnia więź między przewodnikiem a psem. Można realizować ją poprzez zabawy w domu, profesjonalne kursy noseworku albo udział w zawodach. Przeczytaj ten tekst i dowiedz się, jak zacząć przygodę z węszeniem.
Nosework to sport kynologiczny polegający na węszeniu. Polega na wykrywaniu zapachów i przeszukiwaniu pojazdów, terenów lub pomieszczeń. Nosework mogą trenować wszystkie psy. Umiejętności nawet najbardziej niepozornych czworonogów zaskakują.
Historia noseworku sięga 2009 roku, kiedy troje trenerów psów policyjnych, Ron Gaunt, Amy Herot i Jill Marie O’Brien, postanowiło uprościć treningi psów policyjnych i wykorzystać je w pracy z psami ze schronisk. Efekty były szokujące.
Psy nie tylko potrafiły błyskawicznie zlokalizować poszukiwane przedmioty, ale również stawały się mniej lękliwe, mniej agresywne i chętniej współpracowały z człowiekiem. Łatwiej się wyciszały i zyskiwały pewność siebie.
Początkowo węszenie wykorzystywano w terapii behawioralnej psów, jednak wyniki osiągane przez czworonogi były tak mponujące, że nosework stał się niezależnym psim sportem. Obecnie to jedna z najpopularniejszych dyscyplin kynologicznych na świecie.
Dla psów najważniejszym zmysłem jest węch. Badania naukowe dowodzą, że psy potrafią odseparować od siebie kilka zapachów. Oznacza to, że pies wie jak pachnie jego właściciel, jak pachnie jego mydło w pracy, jak pachną jego perfumy, a jak pachnie jego dziewczyna.
Psy dzięki nosowi poznają przeszłość i przyszłość, np. wiedzą, że zaraz wrócisz z pracy. Kiedy wracasz do domu, a pies wącha twoje ubrania, sprawdza co robiłeś i z kim byłeś. To takie jego: "how are you?".
Psy mogą przetrwarzać osobno zapachy z lewej dziurki nosa i osobno z prawej - dzięki temu psy wiedzą, z której strony pochodzi zapach, a dokładniej - z której strony idzie listonosz. Co ciekawe, psy potrafią węszyć niezależnie od oddychania.
Pies wyczuje kropelkę krwi rozpuszczoną w sześciu litrach wody. Co więcej, każda emocja ma swój zapach, dzięki czemu psy potrafią wyczuwać złych ludzi. Tak samo wyczuwają strach i złe zamiary. Pies nie lubi twoich znajomych? Lepiej się nad nimi zastanów.
Obecnie psy nie mają wielu okazji do węszenia. Na spacerach mają chodzić przy nodze, nie mogą wąchać psich kup. Dla nich życie bez węszenia to jak dla ludzi życie bez internetu albo - jak kto woli - bez książek lub rozmowy.
Więcej fascynujących informacji o węszeniu można znaleźć w książce o noseworku "Nosework. Poznaj fascynujący świat psiego nosa", którą powinien przeczytać każdy opiekun czworonoga. Ta książka pozwala lepiej zrozumieć psy.
Przygodę z noseworkiem można rozpocząć w domu. Nie potrzeba do tego specjalistycznych umiejętności, ani drogiego sprzętu. Najlepiej zacząć od uruchomienia psiego nosa - nie wszystkie czworonogi wiedzą, jak z niego korzystać.
Doskonałym pomysłem na domowe ćwiczenie noseworku jest mata węchowa. To kawałek materiału przypominający mały dywanik. Między kawałki tkaniny wtyka się przysmaki. Nie widać ich, ale pies wie, że tam są, więc zaczyna węszyć. Kiedy węszy, trzeba powtarzać entuzjastycznie komendę "szukaj".
Kolejną bardzo dobrą zabawą węchową jest schowanie pod kocyk kilku przysmaków lub ulubionej zabawki pupila. Na komendę "szukaj" pies powinien wiedzieć, że nastała pora węszenia. Kiedy znajdzie przysmak albo zabawkę trzeba go pochwalić i dać mu nagrodę.
Po opanowaniu podstaw noseworku przysmaki można chować w coraz mniej oczywistych miejscach, a z czasem zamienić je na aromaty. Takimi zapachami mogą być liście laurowe, cynamon, skórki pomarańczy, goździki. Najlepiej zamknąć je w małym pojemniku (świetnie sprawdza się pudełko z "jajka niespodzianki") i pozostawić "na widoku".
Pies z czasem zrozumie, że teraz ma szukać danego zapachu, a nie przysmaku. Należy go chwalić za każdym razem, gdy szuka aromatu i w razie potrzeby wskazywać kierunek. Gdy znajdzie aromat, powinien dostać nagrodę - garść przysmaków, pochwałę, zabawkę.
Poziom trudności domowych treningów noseworku można stopniowo zwiększać i chować zapachy w coraz mniej oczywistych miejscach, np. w szafkach lub torebkach. Można też postawić psu przed nosem kilka pojemników - część pustych, część z zapachem i nagradzać psa, gdy wskaże pachnące pudełko lub zignoruje puste.
Można też podkładać psu "podpuchy", ale to już wyższa szkoła jazdy, którą najlepiej opanować na kursie noseworku lub pod okiem instruktora. Większości ludzi zdecydowanie wystarczą zabawy węchowę albo nosework w domu - to świetna zabawa zarówno dla domowników, jak i czworonoga.
Jeśli zamierzasz zająć się noseworkiem na poważnie, warto skorzystać z usług certyfikowanego instruktora lub zapisać się na kurs noseworku, na którym utrwalisz swoja wiedzę i poznasz nowe strategie pracy węchowej z psem.
Treningi noseworku są podzielone na kilka etapów. Chodzi o to, by pies został wprowadzony do pracy węchowej krok po kroku, by się nie frustrował i nie znięchęcał, co czasami zdarza się, gdy opiekunowie wymagają od swoich czworonogów zbyt wiele.
Pierwszym etapem warsztatów nosework jest nauczenie psa systemu przeszukania. Zadaniem psa jest znalezienie przysmaku. Pies w nagrodę za wykonaną pracę może go zjeść. Ten etap można też realizować w domu.
Na drupim etapie wprowadza się aromaty - najczęściej są to specjalne hydrolaty do noseworku, np. hydrolat eukaliptusa lub lawendy. Pies za znalezienie aromatu dostaje nagrodę. Zapachy można też parować z jedzeniem.
Kolejny etap szkolenia nosework to przeszukiwanie pomieszczeń. Na tym etapie można podłożyć psu zapach zwodniczy, np. coś kojarzącego się z człowiekiem (kawę, kakao) lub apetyczne kawałki mięsa. Zadanie trenera polega na nauczeniu psa ignorowania tych zapachów i szukania właściwego celu.
Ten etap jest szczególnie ważny w przypadku szkolenia psów policyjnych. Pomysłowi przemytnicy pryskają narkotyki różnymi substancjami, żeby zwieść zwierzęta. Jednak wytrenowanych czworonogów nie da się przechytrzyć - czują osobno woń narkotyków i osobno każdy aromat.
Czwarty etap nauki to przeszukiwanie terenów zewnętrznych oraz pojazdów. Aromaty są ukrywane w nadkolach samochodów, pod siedzeniami, w skrytce pod bagażnikiem. Zadaniem psa jest je odnaleźć i zasygnalizować to opiekunowi poprzez wykonanie komendy siad/waruj, drapanie lub szczekanie.
Kursy nosework pod okiem profesjonalnych trenerów doskonale przygotowują do samodzielnych treningów z psem. Bardzo często zdarza się, że właściciele są zdumieni umiejętnościami i skupieniem swojego psa.
Co ważne, poziom trudności można stale zwiększać - chować coraz mniej charakterystyczne aromaty w coraz bardziej niedostępnych miejscach i zwiększać liczbę podpuch. Takie programy treningowe można rozpisać na kilka tygodni, miesięcy, a nawet lat.
Nosework to dyscplina, którą z powodzeniem można trenować w domu. Na początkowym etapie można chować przysmaki lub aromaty do puszek po ciasteczkach, kartonowych pudełek, ale z czasem warto zaopatrzyć się w profesjonalny sprzęt do nosework.
Akcesoria do noseworku:
W sklepach zoologicznych można kupić gotowe zestawy do nosework. W skład zestawów startowych wchodzą metalowe puszki z otworem, olejki z aromatami, bawełniane patyczki z osłonką i lniane woreczki. Koszt takiego zestawu to ok. 60 zł.
W Polsce działają dwie organizacje zajmujące się noseworkiem - stowarzyszenie Nosework Polska oraz Polska Liga Nosework. Na potrzeby artykułu omówimy zasady udziału w zawodach Polskiej Ligi Nosework, ale zasady obowiązujące w stowarzyszeniu Nosework Polska są bardzo podobne.
Zawody nosework odbywają się w czterech kategoriach:
Każda z kategorii ma cztery poziomu trudności (4 klasy nosework). Wszyscy zaczynają od klasy 0. Do kolejnych klas awansują po zaliczeniu testów zapachowych polegających na wskazaniu próbki z poszukiwanym zapachem oraz uzyskaniu dwóch "czystych przebiegów", czyli dwukrotnemu bezbłędnemu wskazaniu próbek.
Testy zapachowe w Polskiej Lidze Nosework:
Zawody nosework przybieraja formę rozgrywek pucharowych, ligowych i mistrzowskich. Za każdą znalezioną próbkę zespół otrzymuje 50 punktów. Za "czysty przebieg" doliczane są dodatkowe punkty - ich ilość zależy od klasy. Dodatkowe punkty można uzyskać za wzorową pracę przewodnika i psa.
Punkty można też stracić. Powodem odjęcia punktów może być chwycenie próbki zapachowej w zęby, zniszczenie próbki, nadmierne drapanie. Zespół może zostać zdyskwalifikowany za agresję psa, nieprawidłowe traktowanie czworonoga lub załatwienie potrzeb na ringu.
Przydatne linki:
Jeśli pies ma nos, to znaczy, że nadaje się do noseworku. W węszeniu sprawdzają się wszystkie psy - bez względu na ich sprawność fizyczną i wiek. Co więcej, regularne szukanie aktywuje obszary mózgu spowalniające proces starzenia. Jest to więc rozrywka idealna dla psich seniorów.
W zawodach noseworku biorą udział psy wszystkich ras. Można znaleźć wśród nich maleńkie chiihuahua i ogromne dogi niemieckie. Ten sport mogą trenować również rasy brachycefaliczne, czyli psy z krótkimi pyskami, np. buldogi angielskie lub mopsy. To również świetny sport dla kundelków.
Bardzo dobrze w noseworku sprawdzają się terriery (również malutkie yorki), chętne do współpracy owczarki belgijskie, owczarki niemieckie, border collie. Te psy wykazują największe zaangażowanie w pracy z człowiekiem.
Naturalne predyspozycje do węszenia mają psy myśliwskie z długimi uszami, np. bloodhoundy, beagle, bassety. To te psy często można spotkać jako psy tropiące na lotniskach lub psy policyjne do badań osmologicznych. Mają najlepszy węch ze wszystkich psów.
Nie oznacza to jednak, że psy myśliwskie zawsze wygrywają w zawodach. Największe znaczenie w noseworku ma szkolenie i zaangażowanie ze strony opiekuna. Przy odpowiednim prowadzeniu każdy pies może zdobywać trofea.
Nosework przynosi same korzyści. Najważniejszą jest to, że po prostu uszczęśliwia psa. Wystarczy spojrzeć na skupionego czworonoga z nosem przyklejonym do ziemi - psy po prostu to kochają!
Praca węchowa jest również sposobem na wyciszenie i rozładowanie energii psa. 15 minut węszenia może zmęczyć psa bardziej niż godzina biegania. Wie o tym każdy kto bawił się ze swoim psem w zabawy węchowe.
Nosework ma bardzo wpływ na psy lękliwe. Sukcesy w węszeniu budują pewność siebie psa, pozwalają mu na samodzielność i wyciszają. Podobnie jest z psami mocno reaktywnymi - nosework sprawia, że uczą się skupienia i przestają reagować na bodźce z otoczenia.
Treningi noseworku to również sposób na wzmocnienie więzi ze swoim psem i zbudowanie z nim partnerskiej relacji. Pies czuje się znakomicie, gdy może zrobić dla swojego opiekuna coś, czego on sam nie potrafi, a na pewno nie potrafi węszyć równie dobrze, co on.